Trong quá trình nghiên cứu, phân tích, việc hiệu chuẩn phòng thí nghiệm là yếu tố quan trọng, nhằm đảm bảo độ chính xác và tin cậy của kết quả đo lường. Vậy hiệu chuẩn thiết bị phòng thí nghiệm là gì và tại sao cần phải thực hiện quy trình này một cách nghiêm ngặt? Hãy cùng Văn Minh tìm hiểu qua bài viết này. 

 

1. Khái niệm và tầm quan trọng của hiệu chuẩn thiết bị phòng thí nghiệm

Hiệu chuẩn thiết bị phòng thí nghiệm là quá trình xác định và ghi nhận sự sai lệch (nếu có) của các thiết bị so với giá trị chuẩn và điều chỉnh lại cho chính xác. Nói cách khác, hiệu chuẩn giúp kiểm tra và điều chỉnh thiết bị đo lường để đảm bảo chúng hoạt động tốt, mang đến kết quả đo lường chính xác và đáng tin cậy.

Hiệu chuẩn thiết bị phòng thí nghiệm giúp đảm bảo tính chính xác của kết quả đo lường. Bất kỳ thiết bị nào cũng có thể bị sai số do nhiều yếu tố như tác động của môi trường, hao mòn theo thời gian sử dụng, hay thậm chí là lỗi kỹ thuật từ nhà sản xuất. Việc hiệu chuẩn định kỳ sẽ giúp phát hiện và điều chỉnh kịp thời những sai số này, đảm bảo thiết bị hoạt động trong phạm vi cho phép. 

Đồng thời, việc hiệu chuẩn là yêu cầu bắt buộc để tuân thủ các tiêu chuẩn và quy định trong nhiều ngành nghề, lĩnh vực. Ví dụ, trong ngành dược phẩm, thực phẩm, y tế, việc hiệu chuẩn thiết bị theo tiêu chuẩn ISO/IEC 17025:2017 là bắt buộc để đảm bảo chất lượng sản phẩm, đáp ứng yêu cầu của cơ quan quản lý và nâng cao uy tín với khách hàng.

Cuối cùng, hiệu chuẩn thiết bị còn giúp kéo dài tuổi thọ cho thiết bị. Quá trình hiệu chuẩn không chỉ giúp phát hiện sai số mà còn giúp kỹ thuật viên kiểm tra, bảo trì định kỳ, từ đó phát hiện sớm các vấn đề kỹ thuật tiềm ẩn, tránh hư hỏng nặng và kéo dài tuổi thọ cho thiết bị.

 

2. Các tiêu chuẩn hiệu chuẩn thiết bị phòng thí nghiệm phổ biến

2.1 Tiêu chuẩn ISO/IEC 17025:2017

ISO/IEC 17025 là tiêu chuẩn quốc tế quy định các yêu cầu nhằm đảm bảo năng lực của phòng thử nghiệm và hiệu chuẩn (gọi tắt là PTN). Tiêu chuẩn này được xây dựng nhằm thúc đẩy sự tin cậy trong hoạt động của các phòng thí nghiệm. Một số thông tin về tiêu chuẩn ISO/IEC 17025:2017.

Thời điểm cần hiệu chuẩn 

Khi độ chính xác của thiết bị đo lường có thể ảnh hưởng đến kết quả phân tích, ví dụ, sai số đo lường vượt quá ngưỡng cho phép.

Khi việc truy xuất nguồn gốc đo lường là cần thiết để đảm bảo kết quả thí nghiệm được công nhận.

Các thiết bị cần hiệu chuẩn

Thiết bị đo lường trực tiếp, ví dụ: cân để đo khối lượng.

Thiết bị hiệu chỉnh giá trị đo được, ví dụ: thiết bị hiệu chỉnh nhiệt độ.

Thiết bị tính toán kết quả từ nhiều phép đo, ví dụ: máy quang phổ.

Phân loại và lập chương trình hiệu chuẩn

Phòng thí nghiệm cần phân loại thiết bị và thiết lập chương trình hiệu chuẩn/kiểm định phù hợp dựa trên:

  • Ảnh hưởng đến kết quả: Bao gồm tất cả thiết bị có khả năng ảnh hưởng đến kết quả đo, kể cả thiết bị kiểm soát môi trường.

  • Loại thiết bị:

            Chuẩn đo lường: Hiệu chuẩn bởi phòng thí nghiệm chuẩn quốc gia hoặc quốc tế.

            Phương tiện đo: Hiệu chuẩn bởi phòng thí nghiệm được công nhận hoặc sử dụng phương pháp so sánh với chuẩn.

  • Ngoại lệ: Thiết bị phụ trợ, vật tư tiêu hao, hóa chất thông thường không ảnh hưởng đáng kể đến kết quả.

Nội dung chương trình hiệu chuẩn

  • Tần suất hiệu chuẩn.

  • Địa điểm thực hiện (đơn vị cung cấp dịch vụ hiệu chuẩn).

  • Yêu cầu kỹ thuật cụ thể để đảm bảo thiết bị hoạt động chính xác.

Xác định thời hạn hiệu chuẩn

  • Tham khảo quy định hiện hành: Thông tư 07/2019/TT-BKHCN, ARL07 của Văn phòng BOA.

  • Tham khảo khuyến cáo của nhà sản xuất.

  • Đánh giá tần suất sử dụng, điều kiện bảo quản và mức độ ổn định của thiết bị.

  • Ví dụ: Cân phân tích ban đầu có sai số 2mg sau 12 tháng. Nếu sau 18 tháng, sai số vẫn nằm trong giới hạn cho phép, có thể kéo dài thời hạn hiệu chuẩn. Tuy nhiên, nếu sai số tăng nhanh, cần rút ngắn thời hạn.

Kiểm soát thiết bị hiệu quả

  • Phân loại, lập danh mục: Ghi rõ loại, mã hóa, chu kỳ hiệu chuẩn, bảo trì.

  • Nhận biết: Dán nhãn thể hiện tình trạng hiệu chuẩn và thời hạn hiệu lực.

  • Lưu trữ hồ sơ: Hồ sơ hiệu chuẩn, kiểm tra, bảo trì, lịch sử sử dụng, sự cố.

  • Hướng dẫn vận hành: Quy định bảo quản và hướng dẫn sử dụng chi tiết.

  • Lưu trữ tài liệu: Hợp đồng mua sắm, tài liệu kỹ thuật, giấy chứng nhận CO/CQ.

vanminh.com.vn - Tiêu chuẩn ISO_IEC 17025_2017

Tiêu chuẩn ISO_IEC 17025_2017

2.2 Các tiêu chuẩn ASTM, DIN, TCVN,…

Để đảm bảo tính thống nhất và khả năng so sánh kết quả trên toàn cầu, việc hiệu chuẩn thiết bị phòng thí nghiệm cần tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế và quốc gia. Các tổ chức tiêu chuẩn hóa đã ban hành các tiêu chuẩn chi tiết cho từng loại thiết bị và phương pháp hiệu chuẩn, góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng hoạt động của phòng thí nghiệm.

Tiêu chuẩn ASTM 

Phạm vi: ASTM được ban hành bởi tổ chức Quốc tế ASTM (American Society for Testing and Materials) – Hiệp Hội Vật Liệu Và Thử Nghiệm Hoa Kỳ. ASTM cung cấp các tiêu chuẩn cho nhiều lĩnh vực, bao gồm cả thiết bị phòng thí nghiệm.

Ví dụ:

  • ASTM E288: Quy định về hiệu chuẩn nhiệt kế thủy tinh.

  • ASTM E1492: Hướng dẫn hiệu chuẩn cân bằng phân tích.

vanminh.com.vn - Tiêu chuẩn ASTM

Tiêu chuẩn ASTM

Tiêu chuẩn DIN 

Phạm vi: Tiêu chuẩn DIN được ban hành bởi Viện Tiêu chuẩn Đức DIN nổi tiếng với các tiêu chuẩn kỹ thuật chi tiết, bao gồm cả lĩnh vực thiết bị phòng thí nghiệm.

Ví dụ:

  • DIN 12645: Hướng dẫn hiệu chuẩn máy quang phổ UV-Vis.

  • DIN 58953: Quy định về hiệu chuẩn máy đo pH.

vanminh.com.vn - Tiêu chuẩn DIN

Tiêu chuẩn DIN

Tiêu chuẩn TCVN

Phạm vi: TCVN được Viện Tiêu chuẩn Chất lượng Việt Nam (thuộc Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường chất lượng) và các bộ, ngành tổ chức xây dựng, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố. TCVN dựa trên tham khảo các tiêu chuẩn quốc tế, áp dụng cho nhiều lĩnh vực, bao gồm cả thiết bị phòng thí nghiệm.

Ví dụ:

  • TCVN 7712:2008: Quy định về hiệu chuẩn cân phân tích.

  • TCVN 7737:2008: Hướng dẫn hiệu chuẩn tủ ấm vi sinh.

vanminh.com.vn - Tiêu chuẩn TCVN

Tiêu chuẩn TCVN

 

3. Quy trình hiệu chuẩn thiết bị phòng thí nghiệm chuyên nghiệp

Quy trình hiệu chuẩn thiết bị phòng thí nghiệm bao gồm các bước chính sau:

  • Lập kế hoạch hiệu chuẩn: Xác định rõ ràng thiết bị cần hiệu chuẩn, tiêu chuẩn áp dụng, phạm vi đo lường, độ chính xác yêu cầu và tần suất hiệu chuẩn.

  • Chuẩn bị hiệu chuẩn: Kiểm tra tình trạng hoạt động của thiết bị, vệ sinh và hiệu chỉnh sơ bộ (nếu cần thiết), đảm bảo môi trường hiệu chuẩn đáp ứng các yêu cầu về nhiệt độ, độ ẩm,...

  • Tiến hành hiệu chuẩn: So sánh giá trị đo được của thiết bị với giá trị chuẩn của thiết bị hiệu chuẩn, ghi nhận kết quả một cách chi tiết và chính xác.

  • Phân tích kết quả: Đánh giá sai số của thiết bị so với tiêu chuẩn, xác định nguyên nhân gây ra sai số (nếu có) và đề xuất biện pháp khắc phục.

  • Cấp giấy chứng nhận hiệu chuẩn (nếu có): Cung cấp giấy chứng nhận hiệu chuẩn cho thiết bị đạt yêu cầu, thể hiện rõ thông tin về thiết bị, phương pháp hiệu chuẩn, kết quả hiệu chuẩn, thời hạn hiệu lực,...

  • Lưu trữ hồ sơ: Lưu trữ đầy đủ hồ sơ hiệu chuẩn bao gồm kế hoạch, kết quả, chứng nhận và các tài liệu liên quan khác để phục vụ cho việc truy xuất nguồn gốc và theo dõi lịch sử hiệu chuẩn của thiết bị.

 

4. Kết luận

Hiệu chuẩn thiết bị phòng thí nghiệm không chỉ đơn thuần là một thủ tục kỹ thuật mà còn là yếu tố nền tảng cho sự chính xác, tin cậy và thành công của mọi nghiên cứu, phân tích và sản xuất. Hy vọng với những thông tin mà Văn Minh vừa chia sẻ bạn sẽ hiểu tầm quan trọng của việc hiệu chuẩn, tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn quốc tế và áp dụng quy trình hiệu chuẩn chuyên nghiệp, để có thể tạo ra những kết quả thí nghiệm đáng tin cậy.

 

CÔNG TY TNHH VĂN MINH

Trụ sở chính: Số 55 Phùng Hưng – Hoàn Kiếm - Hà Nội

Liên hệ: (+84) 243 9271027 - 9271028 – 9272364

Fax: 043. 8284434

Email: sales-hn@vanminh.com.vn

Website: https://vanminh.com.vn/ 

Văn Minh chân thành cảm ơn và rất hân hạnh được phục vụ Quý Khách.

 

MỜI QUÝ KHÁCH XEM THÊM CÁC SẢN PHẨM KHÁC CỦA CHÚNG TÔI TẠI ĐÂY: